Vlaams Parlement bespreekt situatie plaatsbezoeken na wijziging FAQ

Integraal verslag

Sarah Smeyers (N-VA): Minister, dit is een vraag die volgens mij vermeden had kunnen worden. De discussie was overbodig geweest als het Overlegcomité en de daaropvolgende frequently asked questions (FAQ’s) duidelijk waren geweest op het vlak van plaatsbezoeken bij verkoop of verhuur. In de tweede coronagolf dreigde de woningmarkt opnieuw op slot te raken. U hebt de grote gevolgen van zo’n beslissing terecht aangekaart, niet alleen voor de getroffen immosector, maar in de eerste plaats voor de vele kandidaat-huurders en -kopers die soms willens nillens op zoek moeten naar een nieuwe woning. Tot gisteren hield de Federale Regering vast aan een verbod op plaatsbezoeken en nam ze dat op in de FAQ’s met betrekking tot de coronamaatregelen. Dat de woningmarkt ondanks de ervaringen uit de eerste golf niet als essentieel aanzien wordt, valt moeilijk te begrijpen. Heel wat mensen komen, al dan niet buiten hun wil om, in een precaire woonnood en moeten dan op zoek kunnen gaan naar een nieuwe woning. Denk bijvoorbeeld aan een uithuiszetting, een laatste juridisch redmiddel dat gebruikt moet kunnen worden bij aanhoudende opeenvolgende wanbetalingen van een huurder. Om dat niet te hoeven op te schorten, moet de woningmarkt natuurlijk wel openblijven. Wonen is een recht. Plaatsbezoeken horen daarbij en kunnen volgens ons perfect veilig verlopen. Daartoe werd ook een duidelijk protocol uitgewerkt, dat naar verluidt ook meermaals werd goedgekeurd door virologen.

Ik kom tot mijn vraag, voorzitter: minister, kunt u ons alstublieft een stand van zaken geven rond de plaatsbezoeken?

Minister Matthias Diependaele: Mevrouw Smeyers, bedankt voor de vraag. Ik kan beginnen met te zeggen dat er sinds gisteren inderdaad een oplossing is. Het heeft wat langer geduurd dan noodzakelijk, zoals u aangeeft, en dat betreur ik, maar de oplossing is er. Is die ideaal? Neen. Maar we zijn wel tevreden, om twee redenen. Eerst en vooral kan de economische sector blijven draaien. We krijgen meer en meer berichten van het feit dat men daar heel creatief mee omgaat en dat is een goede zaak. Maar de tweede reden is misschien nog wel belangrijker: de meest kwetsbare mensen, de mensen in de meest precaire situaties, zijn hiermee geholpen. We hebben inderdaad een protocol opgesteld waarin staat dat de huizenmarkt ook in code rood zou openblijven, en dat is tot twee keer toe goedgekeurd door de virologen. Het was me dan ook een raadsel waarom de Federale Regering daarvan afgeweken is.

Maar ik geef u graag een paar voorbeelden. Een greep uit de mails die ik krijg: “Dag Matthias, ik zit met een groot probleem. Het huis dat we huren zit vol schimmel en we willen dringend verhuizen. Maar zoals u weet, geen bezoeken. (...) Kunt u iets doen?” Iemand met zes kinderen die geen nieuwe woning vindt. Iemand anders stuurt: “Mijn zoon is momenteel dakloos. De reden hiervoor is dat de verkoop van zijn woning door echtscheiding en het ondertekenen van de akte enkele dagen later is gebeurd.” En een hele uitleg. U mag het allemaal komen nalezen. Ook verhuurders schrijven. Een verhuurder schrijft: “Wij moeten ons huis zo snel mogelijk terug te koop aanbieden of we komen zelf in financiële problemen. Ik ben zelfstandige in de horeca, heb een zware verbouwing gedaan en een investering, en moet daarbovenop onze lening van een andere woning blijven betalen. De bewoners betalen niet meer.” Om maar aan te geven waarom het zo belangrijk is, ook voor de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt. Deze mensen zijn niet geholpen met een verbod op uithuiszetting. Deze mensen zijn niet geholpen met een verlenging van een huurcontract. Integendeel. Mensen met schimmel op de muren, wat gaan die doen? Ik onderschrijf dat de huizenmarkt een essentiële markt is. U mag met uw wagen naar de garage voor een dringende herstelling. Poetshulp is mogelijk. Voedingswinkels blijven open. Dat is allemaal zeer normaal, ik onderschrijf dat, ik trek de veiligheidsmaatregelen niet in twijfel. Maar de woningmarkt is evengoed een essentiële markt. Dat is het punt dat wij de laatste tijd hebben willen maken en waar er jammer genoeg pas gisteren een oplossing voor is gekomen.

Sarah Smeyers (N-VA): Minister, dank u wel voor uw antwoord. U schetst terecht de situatie. Op twee fronten is het een heel goede verduidelijking geweest, die van in het begin had moeten worden genomen. U ziet dat in, maar alle regeringen, alle beleidsniveaus moeten inzien dat het openhouden van onze woningmarkt onze economie doet opleven. Alle ministers zouden moeten inzien dat dat niet alleen goed is voor de economie, maar ook voor de staatskas. Een niet onaanzienlijk deel daarvan komt van registratierechten die de woningmarkt genereert. We hebben daarnet een vraag gehad over partnergeweld. Er zijn mensen die wegens partnergeweld of wegens een scheiding en de daarbij horende problemen echt wel gedwongen worden om een nieuwe woning te gaan zoeken. Oké, de lokale autoriteiten, de steden en gemeenten kunnen oplossingen hebben via noodwoningen, maar dat is beperkt. Het is heel goed dat u erop gehamerd hebt en ervoor gezorgd hebt dat de puntjes op de i werden gezet.

Peter Van Rompuy (CD&V): Het is een goede zaak dat de federale minister van Binnenlandse Zaken een verduidelijking heeft toegevoegd aan de FAQ's, waarbij ze een evenwicht heeft gezocht tussen aan de ene kant alles op een veilige manier laten verlopen en aan de andere kant plaatsbezoeken toch mogelijk te maken. Dat geldt natuurlijk in het bijzonder voor bijvoorbeeld gevallen van intrafamiliaal geweld of woningen die onbewoonbaar verklaard worden. De nieuwe regeling geldt in het bijzonder voor hen, niet enkel voor hen, maar voor iedereen.

Ten tweede biedt deze nieuwe regeling, deze verduidelijking ook een oplossing voor de problematiek die we vorige week, weliswaar kort, hebben besproken over het al dan niet verbieden van de uithuiszettingen. Maar dit is een betere regeling. Deze verduidelijking is een zeer goede zaak en een stap vooruit.

Maxim Veys (sp·a): Collega's, het is geweten dat wie huurt, kwetsbaarder is dan wie een woning bezit. Dat was al zo in Vlaanderen voor corona. Wat er gewijzigd is door corona, is dat de huurders ook in de risicogroepen zitten, het risico op veel meer onzekerheid. Beeld het u maar eens in: het gaat allemaal goed, je hebt een job, je bent iets aan het opbouwen; plots komt corona, je hebt tegenslag, je komt in tijdelijke werkloosheid en de huur wordt heel wat moeilijker. Als je in die situatie zit en dan kijkt naar de bevoegde regering, dus de Vlaamse Regering, dan kan je op basis van het woonbeleid maar één ding vaststellen: bij die Vlaamse Regering moet ik toch niet zijn.

Mevrouw Smeyers, het klopt wat u zegt: tot gisteren waren huisbezoeken niet mogelijk. We vinden het ook een goede zaak dat dat nu wel mogelijk is. Maar voor dit probleem is dat geen volledige oplossing, niet voor iedereen. Het betekent dat mensen nu nog twaalf dagen hebben om snel een woning te zoeken als hun contract eind deze maand afloopt. Daarom hebben wij een ander voorstel voor u, minister, en dat is dat u alle contracten die eind deze maand aflopen, verlengt, zodat iedereen in de woning kan blijven als dat nodig is. Huurders die er wel in slagen om een andere woning te vinden, kunnen verhuizen. Dat zou een goede oplossing zijn en dan moet niemand op straat komen te staan.

Björn Rzoska (Groen): Minister, het is inderdaad een goede zaak dat onder bepaalde omstandigheden en strikte voorwaarden plaatsbezoeken nu opnieuw mogelijk zijn. Maar ik sluit mij toch wel aan bij collega Veys. U gaf daarnet een aantal casussen, voorbeelden van schrijnende toestanden. Maar dat is natuurlijk geen oplossing voor iedereen die kwetsbaar is op die woningmarkt. Collega's, ik begrijp niet waarom wij hier in de eerste lockdown met z'n allen hebben gezegd dat we de uithuiszettingen tijdelijk zouden schorsen, en dat we dat deze keer niet meer doen.

Minister, ik wil u ergens toe oproepen. Het zal ook zaak zijn – en dat is uw opdracht – om de sociaal kwetsbare mensen op de woningmarkt, die inderdaad, zoals collega Veys, zegt, soms in precaire situaties terechtkomen, te beschermen. Want we weten allemaal, collega's, dat corona dieper snijdt bij mensen die kwetsbaar zijn. Ik vraag u andermaal: toon u ook een minister van sociaal woonbeleid en zorg ervoor dat we die uithuiszettingen tijdelijk kunnen opschorten. 

Adeline Blancquaert (Vlaams Belang): Minister, ik wil beginnen met duidelijk te maken dat het u siert in de bres te willen springen voor de vastgoedsector. Maar ik vind het toch frappant: virologen gaven tot tweemaal toe een gunstig advies aan het protocol dat de sector had uitgewerkt om plaatsbezoeken veilig te laten verlopen en toch wou de federale minister van Binnenlandse Zaken niet plooien. En hoe weigerachtig ze eerst ook was, nu kan het plots wel. De kandidaat-huurder of -koper kan het pand bezoeken, maar de makelaar en eigenaars moeten buiten blijven. Collega's, het klinkt als een typisch Belgische oplossing. Ik moet het niet nogmaals herhalen: een CD&V’er die eerst halsstarrig nee zegt en nadien ja, mits enkele kleine aanpassingen, dat verhaal klinkt natuurlijk vertrouwd in de oren als we kijken naar de afgelopen regeringsvorming.

Minister, belangrijker dan het heen-en-weergeloop van de CD&V’ers in de zaal, heb ik toch enkele bijkomende vragen.

U gaf al antwoord op de vraag die ik had voorzien, of u deze oplossing voldoende acht: duidelijk niet. Maar, minister, kunnen er volgens u bijvoorbeeld meerdere bezoeken per dag plaatsvinden in hetzelfde pand? Moet alles eventueel eerst worden ontsmet? Hoe ziet u dat precies?

Maurits Vande Reyde (Open Vld): Minister, ik ben het met u eens dat die plaatsbezoeken moeten kunnen. Ik vind het een goede zaak dat er een aanpassing is geweest. En ik vind het op zich ook goed dat u die bezorgdheid hebt geuit en dat u zowel de bezorgdheid van de sector als die van de huurders naar voren hebt gebracht.

Collega's, ik wil jullie er wel voor waarschuwen om al te veel de grote waaromvraag te stellen: waarom kan dit wel en waarom kan het andere niet? We zitten nog steeds met een enorm probleem op het vlak van volksgezondheid. Het virus is nog niet weg. En als we op elk vlak – ik denk aan de winkels, aan het onderwijs, zelfs aan de horeca die op bepaalde vlakken zeker wel veilig kan opereren – zeggen: waarom kan dit nu niet, dan zullen we al die kaasschijfjes weghalen die het virus op dit moment tegenhouden en die ervoor zorgen dat de besmettingsgraad naar beneden gaat. Ik wil dus toch pleiten voor enige verantwoordelijkheid. We mogen niet zomaar doen alsof het allemaal idioot is wat er beslist wordt.

Om te eindigen, heb ik nog een vraag. Hebt u weet van hoeveel precaire gevallen er bij de steden en gemeenten werden gemeld wat betreft die huisbezoeken? 

Lise Vandecasteele (PVDA): Minister, u hebt enerzijds kritiek op het verbod op uithuiszettingen dat er was – het is nu opgelost –, maar ik vind het dan toch wel vreemd dat u zelf geen oplossingen aanreikt voor uw bevoegdheid. U zegt vandaag dat u inzit met die kwetsbare bewoners, maar u gaat niet in op het voorstel om de uithuiszettingen op te schorten. En dat is wel degelijk een oplossing voor de mensen in woningnood. Er is wel degelijk een oplossing. Momenteel blijft het zeer moeilijk om een nieuwe woonst te vinden, wegens de beperkte bezoekmogelijkheden. Wie niet op tijd een huis vindt, moet naar de noodopvang, waar het risico op coronabesmettingen veel groter is. Bovendien doen andere gemeentes het wel. Brussel heeft uithuiszettingen verboden tot midden december, Frankrijk zelfs tot het einde van de winter. Andere landen gaan wél over tot een verbod op uithuiszettingen. Minister, ik vraag u om dat verbod op uithuiszettingen opnieuw in te stellen. 

Minister Matthias Diependaele: Ik dank jullie voor de bijkomende vragen. Eerst en vooral zijn we er inderdaad in geslaagd om de economische sector met veel creativiteit opnieuw aan de slag te laten gaan. Dat is een goede zaak. Maar ik heb ook rechtstreeks tegen de immobiliënmakelaars gezegd dat mijn eerste bezorgdheid net die kwetsbare mensen op de markt zijn, zij die geconfronteerd worden met CO-vergiftigingen, schimmel – zoals hier als voorbeeld werd aangehaald –, echtscheiding, familiaal geweld enzovoort. Dat was onze eerste bezorgdheid, de reden waarom we vonden dat de woningmarkt moet openblijven.

Mijnheer Rzoska, u zegt dat ik dat in de eerste golf wél heb gedaan. Inderdaad, maar net omdat u van mij iets verwacht, iets dat u hier vaak bij anderen aanklaagt, namelijk dat we moeten leren uit die eerste golf.

Ik heb uit de eerste golf geleerd dat het verbod op uithuiszettingen ongetwijfeld een goede oplossing voor de tribune is. Het levert kortstondig ongetwijfeld politiek gewin op, maar het is helemaal geen oplossing op de woningmarkt zelf. De woningmarkt is een typisch seriële markt. Als iemand producten wil verkopen en er is meer vraag dan er producten zijn, worden er meer producten geproduceerd. Op de woningmarkt gaat dat niet zo gemakkelijk. We bouwen niet zo gemakkelijk duizenden woningen. Dat is een seriële markt.

We hebben tijdens de eerste golf gezien dat er voor elk probleem dat we met het verbod op uithuiszettingen oplosten, een gezin was dat nergens meer terechtkon. Het gaat niet enkel om betalingsproblemen. Het gaat ook om schimmel in de woning, CO-vergiftigingen of intrafamiliaal geweld. Die mensen vonden niets meer en kwamen op straat terecht.

Er is veel misbruik van gemaakt. We hebben berichten gekregen over mensen die vanwege het verbod plots geen huur meer betaalden. Ze konden toch niet meer worden uitgezet. Niet alle verhuurders zijn grootgrondbezitters met tientallen woningen. Zoals ik al heb aangegeven, komt iemand in de horeca met zijn zaak in slechte omstandigheden terecht. Hij komt dan in de problemen. Dat is een gevolg van die seriële markt. Als we ergens een probleem oplossen, creëren we er elders een probleem bij. Het verbod op de uithuiszettingen is geen goede zaak. Dat hebben we uit die eerste golf geleerd.

Door een verlenging van de huurcontracten voor te stellen, proberen sommigen snel politiek gewin te halen. Ze creëren op het terrein echter meer problemen. Ik weet niet om hoeveel precaire gevallen het juist gaat. Ten gevolge van deze discussie hebben we tweeënhalve week verloren, wat ik zeer jammer vind.

Vorige week is als tussenoplossing gesteld dat de lokale opvang het maar moet doen. We weten allemaal dat de lokale opvang waarin gemeenten en steden voorzien, vaak slechts om een beperkt aanbod gaat. We spreken niet over honderden of duizenden woningen. Die woningen zijn vaak niet up-to-date. Het is bedoeld voor een korte periode. Vaak gaat het om mensen die vanwege een brand uit hun woning moeten en dergelijke. Ik begrijp sowieso niet waarom voor het lokaal opvangbeleid huisbezoeken werden toegestaan. Ik ken weinig mensen die ’s morgens met een woningbrand worden geconfronteerd, ’s avonds een dak boven het hoofd willen en toch nog eerst een huisbezoek afleggen. Die redenering is me ontgaan. Ik kan er alleen maar blij om zijn dat de federale overheid dit ook heeft losgelaten.

Mijnheer Veys, we hebben nog steeds het Fonds ter bestrijding van de uithuiszettingen. U hebt me gevraagd in welke mate daar een beroep op wordt gedaan. Voor zover ik me herinner, viel die stijging in oktober 2020 nog mee. We houden dat in de gaten. We luisteren naar de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en we vragen regelmatig informatie op om te weten of er een verandering is. Het valt nog mee. Dit fonds is in elk geval een middel om de uithuiszettingen te vermijden. We doen dat niet door een verbod in te stellen, maar door die mensen te helpen om hun huur te betalen. Dat is een betere oplossing dan een verbod op uithuiszettingen, want daarmee brengen we andere mensen in de seriële lijn in de problemen.

De bottomline is dat we blij zijn dat er een oplossing is. We hopen allemaal dat dit door de creativiteit van de sector snel kan aantrekken. Het gaat trouwens niet enkel om die sector, want de overgrote meerderheid van de woningen wordt nog steeds particulier verhuurd. Onze grootste bezorgdheid zijn nog steeds de meest kwetsbare mensen die het meest naar een nieuwe woning op zoek moeten.

Ik heb hier niemand horen ontkennen dat de woningmarkt een essentiële markt is. Ik hoop dat het niet bij een aanpassing van de FAQ-rubriek blijft en dat de woningmarkt in de bijlagen bij het ministerieel besluit wordt opgenomen, zodat wordt bevestigd dat de woningmarkt een essentiële markt is.

Sarah Smeyers (N-VA): Ik wil me nog even tot de linkse oppositie richten, die zich dommer voordoet dan ze is. De opschorting van de uithuiszettingen was een gevolg van de sluiting van de woningmarkt, waardoor geen plaatsbezoeken konden plaatsvinden.

Minister, na de verduidelijking die u hebt gegeven, kunnen we eventuele voorstellen ter zake nu met een gerust gemoed wegstemmen. Die uithuiszettingen zijn een laatste juridisch redmiddel om mensen te sanctioneren die opeenvolgend en langdurig weigeren de huur te betalen. We moeten niet doen alsof dat dagelijks gebeurt. We hopen en we weten – want de praktijk bewijst dit – dat deurwaarders, vrederechters, waar we ons vanwege de scheiding der machten niet moeten mee moeien, en verhuurders voldoende geduld en gezond verstand hebben om in te zien dat het om een allerlaatste redmiddel gaat.